تحقیق معرفی سد هاي انحرافي

 مقدمه:
سد ها از مهمترین سازه های آبی هستند که به منظور مهار آب های سطحی در هر کشوری با اهداف مختلف مانند بهره برداری ازآب شرب،تولید برق،تامین آب کشاورزی و ایجاد مخلی برای پرورش ماهی و ایجاد تفرجگاه برروی رودخانه ها ساخته می شوند.
  شرط اول برای ساخت سد،یافتن محلی مناسب در مسیر رودخانه است که ازنظرشرایط زمین شناسی و اصول مهندسی باید مناسب باشد.
رودخانه دیگری سرازیر شود یا خود به عنوان سدی باشد و مخزن آب زیرزمینی یا آب‌های زیرزمینی یا زهکش جریانی را تشکیل دهد.

تاریخچه سد های انحرافی:
اولین پروژه بزرگ آبیاری در مصر در حدود 3100 سال قبل از میلاد در زمان سلطنت منس، بنیانگذار سلسله اول مصر ساخته شد. تا سال 2100 قبل از میلاد، چندین سیستم مبتکرانه برای آبیاری در مصر مورد استفاده قرار گرفت، از جمله سیستمی با حدود 20 کیلومتر کانال که آب‌های سیل نیل را به سمت دریاچه Moeris هدایت می‌کرد. قدیمی‌ترین سد منطقه به نام سعد الکفارا بر روی «وادی الگاراوی» در دوره سلسله‌های سوم یا چهارم فراعنه (بین سال‌های 2686 تا 2498 قبل از میلاد) ساخته شد، اما قبل از آن که از آن استفاده شود، در اثر سیل از بین رفت. قدیمی ترین سد در شبه جزیره عربستان، سد مارب، در یمن امروزی، حدود 500 600 سال قبل از میلاد ساخته شده است.
در بین النهرین، سرریزها و سدهای انحرافی بسیار بزرگی برای ایجاد مخازن و برای تامین کانال هایی که آب را در فواصل قابل توجهی در مناطق مسطح می برد، ساخته شد. مقیاس آبیاری آنها بیشتر از مصر بود و آبیاری بین النهرین فعال و مبتنی بر قطع آب بود. اعتقاد بر این است که قدیمی ترین تکنیک مدیریت آب های سطحی با ساخت سدهای انحرافی برای اولین بار در بین النهرین محقق شد.
کشاورزی آبی در بین النهرین بیش از 5000 سال است که انجام می شود. اعتقاد بر این است که شهر اریدو که در 22 کیلومتری جنوب ناصریه و 40 کیلومتری جنوب غربی محوطه سنتی باغ عدن (موغیر) قرار دارد، یکی از اولین روستاهای بین النهرین است که در نتیجه آبیاری به شهر تبدیل شده است. این منطقه بعداً در دوره سلسله بابلی شکوفا شد، به ویژه در زمان حکومت پادشاه معروف هامورابی (1792 - 1750 قبل از میلاد) سلسله بابلی نو، در زمان پادشاهی نبوکدنصر (604 562 قبل از میلاد) استخرهای سلیمان در بیت لحم، فلسطین، سه آبگیر بزرگ با وسعت حدود 160000 متر هستند.
هر کدام با سنگ و سنگ تراشی بین 2000 سال قبل از میلاد ساخته شده است. قنات های باستانی آب را از چشمه های وادی عرب و وادی بیار جمع می کردند و به استخر می بردند. برخی از چشمه های دارای کانال هنوز در حال بهره برداری هستند و برای آبیاری استفاده می شوند.
دستگاه های انحراف آب برای آبیاری و سایر اهداف در نقاط مختلف منطقه به ویژه مصر، یمن، عراق، ایران و شمال آفریقا مورد استفاده قرار گرفته است. در مصر، سد الکفارا در 30 کیلومتری جنوب قاهره فعلی، بین «وادی الحف» و «وادی الگاراوی» قرار داشت. ساخت آن مستلزم حفاری و انتقال تقریباً 100000 متر مکعب سنگ و قلوه سنگ برای ظرفیت تخمینی 600000 متر مکعب آب بود. در یمن؛ قدیمی ترین سد در نزدیکی مارب، پایتخت باستانی سبائیان، در 500 600 قبل از میلاد ساخته شده است. این سد که به طول حدود 500 متر به صورت بنایی ساخته شده بود، با هدف مهار برخی از سیلاب های سالانه وادی دهنا و هدایت آنها به دو سیستم توزیع کانالی برای استفاده آبیاری انجام شد.
    اهداف ساخت سد های انحرافی:
1)    بالا آوردن سطح آب و فراهم آوردن امکان آبياري مطمئن اراضي تحت پوشش طرح
2)    توسعه و بهبود اراضي کشاورزي
3)    افزايش راندمان آبياري
4)    ايجاد اشتغال
5)    کاهش برداشت از آب سفره هاي زير زميني
6)    جلو گيري از مهاجرت بي رويه روستائيان به شهرها

  اجزای تشکیل دهنده سدها:
پی و تکیه گاه:
از ارکان بسیار مهم سدها،تکیه گاه و پی می¬باشند که نیاز به پایداری در طول ساخت و بهره برداری دارند. اگرچه اغلب سدهای بتنی چه از نوع وزنی و پایدار و چه از نوع قوسی بر روی بسترهای سنگی مقاوم ساخته می¬شوند، ولی نیاز به کنترل مخصوصا مقاومت لغزشی و تراوشی دارند. سدهای بتنی قوسی نیاز به پی و تکیه گاه های مقاوم دارند و سدهای بتنی وزنی باید از نظر پی مقاوم باشند ولی اهمیت پی و دیواره در سدهای خاکی بسیار کمتر می¬باشد.